Âlim Ne demek? Din Kültürü
Âlim kelimesi günlük hayatta sıklıkla kullandığımız kelimelerden biridir. Çeşitli kullanım durumları bulunur ve genelde bir kişinin adı yerine kullanılır. Dilimize Arapçadan giren bir sözcüktür. Kelime anlamı olarak ilim sahibi, bilen kişi gibi anlamları taşır. Örnek olarak bir konuda bilgili olan kişi için âlim kelimesi kullanılır.
Âlim kelimesi zaman zaman sıfat olarak da kullanılabiliyor. Sıfat olarak kullanıldığı zaman bilen anlamını taşımaktadır. Günlük hayatta sıklıkla karşılaştığımız kullanım şekli ise isim olarak kullanımıdır. Âlim kelimesi isim olarak kullanıldığında bilge, bilgin anlamları taşır.
Din Kültüründe Âlim
Din kültürü derslerinde sıklıkla karşılaşılan kelimelerden biri olan Âlim kelimesi, konuya hâkim olan, bilgili kişi anlamlarında kullanılmaktadır. Ayriyeten Allah’ın sıfatlarından biri olan âlim, her şeyi bilen anlamına gelmektedir. “Allahü Teâlâ gizliyi de aşikâr olanı da âlimdir. (Haşr sûresi: 22)”
Kuran’daki Allah’ın İlmi İle ilgili Ayetler
Kuran’da pek çok yerde Allah’ın ilmini belirtmek için âlim kelimesi kullanılmaktadır. “Âlime – ya’lemü” şekli ile beraber Kur’an’da Allah’ın sınırsız ilmini ifade etmektedir ve Allah’ın en önemli sıfatlarından biri olmaktadır.
“Bilmiyorlar mı ki Allah onların gizlediklerini ve açığa vurduklarını biliyor.” (Bakara, 2/77);
“… Biliniz ki Allah içinizden geçeni bilir…” (Al-i İmrân, 3/29)
“…Allah sizin gizlinizi, açığınızı ve ne kazandığınızı bilir.” (En’âm, 6/3);
“Allah her dişinin neyi yüklendiğini ve rahimlerin neyi eksiltip artırdığını bilir…” (Râd, 13/8);
“…Yere gireni, ondan çıkanı, gökten ineni ve ona çıkanı bilir…” (Hadîd, 57/4);
“Yaratan bilmez mi? O latiftir, haber alandır.” (Mülk, 67/14);
“Allah bilir siz bilmezsiniz.” (Nahl, 16/74).
“Bir şeyi açığa vursanız da gizleseniz de (fark etmez) çünkü Allah her şeyi çok iyi bilir.” (Ahzâb, 33/54).
Gaybın (görünmez bilginin) anahtarları O’nun yanındadır. Onları ancak O bilir. Karada ve denizde olanı bilir. Düşen yaprağı, yerin karanlıklarında olan taneyi, yaşı kuruyu? Ki bunlar apaçık Kitap’tadır – ancak O bilir.” (En’âm, 6/59)
“Rabbimiz! Sen bizim içimizde gizlediğimizi ve açığa vurduğumuzu hep bilirsin. Ne yerde ne de gökte hiçbir şey Allah’a gizli kalmaz.” (İbrâhîm, 14/38);
“Sözü açık söylesen de gizli söylesen de muhakkak O, gizliyi de ondan daha gizli olanı da bilir.” (Tâ-hâ, 20/7).
“Alîm” sıfatında; Allah’ın amellerine göre kullarını ödüllendirmesi ve tecziye etmesi anlamı da vardır. (bk. Ankebût, 29/5, 60; Mü’minûn, 23/51).
Âlimler İle İlgili Hadisler
-Âlimler, Peygamberlerin Vârisleridirler
Peygamber Efendimiz (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmaktadır:
“Âlimler peygamberlerin varisleridir. Netice de peygamberler miras olarak dinar veya dirhem (mal ve mülk) değil, ilim bırakmışlardır. Bu ilim mirasını alan kimse, büyük pay elde etmiştir.”[Tirmizî, No. 2682; Ebû Dâvûd, No: 3641; İbn Mâce, No: 223]
-Âlimler, Gıpta Edilecek Kimselerdendir
Peygamber Efendimiz (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) hadîs-i şerîflerinde buyuruyor ki:
“Gıpta ancak iki kişiye yapılır. Biri, Allah’ın (Celle Celâluhû) kendisine mal verip hak yolunda o malı harcayan kimse; diğeri, Allah’ın (Celle Celâluhû) kendisine hikmet verdiği kimse ki, o bu hikmetle (mahkemede) hüküm vermekte (kadılık yapmakta) ve onu başkalarına öğretmektedir.”[Buhârî, No. 73, 1409, 7141,7316; Müslim, No: 268 (816); Müstahrec-ü Ebî Avâne, No: 4300.]
Nakletmiş olduğumuz hadîs-i şerîfte geçen “hikmet”ten maksat ya direkt ilimdir veya ilimi de kapsayacak daha genel bir mefhumdur. Nitekim İmâm Buhârî (Rahimehullâh), bu hadîs-i şerîfi, “İlim ve hikmet (sahibin)in gıpta edilmesi” başlığında getirmek suretiyle bu hususa dikkat çekmektedir. İbn Allân es-Sıddıkî (Rahimehullâh) da hadîs-i şerîfteki “hikmet” kelimesini ilim ile açıklamaktadır. [İbn Allân, Delîlu’l-Fâlihîn li-Turuk-i Riyâdi’s-Sâlihîn, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut, c. 4, s. 336.]
-Âlimler, Amel Defteri Açık Kalan Kimselerdendir.
Öldükten sonra insanların amel defterleri kapanırken, arkalarında insanların istifade edeceği ilim eseri bırakan âlimlerin amel defterlerine ise sevap yazılması devam eder.
Peygamber Efendimiz (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem) buyurmaktadır ki: “İnsan öldüğünde amel( işleyip amel defterine sevap yazılması işlem)i kesintiye uğrar. Ancak bundan üç husus müstesnadır. (İnsanlara faydası devam eden) sadaka, istifade edilen ilim ve kendisine duâ eden sâlih evlât. (Dünyada iken bu amellerden birisini yapmış olması durumunda defterine sevap yazılmaya devam eder.)”[ Müslim, No. 14 (1631); Ebû Dâvûd, No: 2880.]
Diğer bir hadîs-i şerîf ise şu şekildedir:
“Ölümünden sonra mümin kişiye amel ve sevap olarak arkasından gönderilecekler arasında: Yaydığı ilim, geriye bıraktığı sâlih evlât, miras bıraktığı Mushaf, bina ettiği cami, yolcunun (barınması için) bina ettiği konak, yolunu açtığı nehir veya hayatında ve sağlıklı hâlinde iken malından çıkararak verdiği (istifade edilmeye devam edilen câri) sadaka.”[ İbn Mâce, No. 242.]
-Âlimler, Merhamet Sahibidirler
Âlimler, bu ümmetin fertlerine, anne ve babalarından daha merhametli konumundadırlar.
Yahya ibni Muâz (Rahimehullâh) dan nakledilen şu sözler de bu hususu açıklamaktadır:
Yahya ibni Muâz (Rahimehullâh) bir mecliste: “Âlimler, Ümmet-i Muhammed’in fertlerine kendi anne ve babalarından daha merhametlidirler.” buyurunca, meclistekiler kendisine: “Bu nasıl olabilir?” diye sordular. Bunun üzerine şu cevabı verdi: “Anne ve babalar (evlatlarını) dünya ateşinden (dünya zorluklarından) korumaktadır. Âlimler ise onları âhiret ateşinden kurtarmaktadır.”[İmâm-ı Ğazâlî, İhyau Ulûmi’d-Dîn, Dâru’l-Minhâc, Cidde, c. 1, s. 45.]
