Deprem terazisi nedir, ne işe yarar özellikle 6 Şubat tarihinde meydana gelen depremler nedeni ile tekrar öne çıktı. Yüzyıllar önce kullanılan bu yöntemler yalnızca binaları değil; canları da koruyor.
Türkiye tarihi pek çok bilim insanına ve ustaya sahiptir. Özellikle asırlar önce inşa edilen ve halen kullanılan yapılar geçmişteki ustaları bir kez daha saygı ile anmamızı sağlamaktadır. Bu kişilerden birisi de şüphesiz Koca Sinan olarak da bilinen Mimar Sinan.
Beş asır önce birbirinden ihtişamlı ve sağlam binalar inşa eden Mimar Sinan, tarihin en önemli temsilcisidir. Kendisinin inşa ettiği binalarda kullandığı yöntemler ve malzemeler ders niteliğindedir. Kendisinin zekası ve yeteneği bugün de duyulan hayranlığı artırır.
Mimar Sinan Deprem Terazisi
Yaşadığımız topraklar yüzyıllardır ismi değişse de deprem gibi felaketlere şahit oluyor. Yaşanabilecek tüm olumsuzluklara karşı alınan tedbirler ise hayati önem taşıyor.
Yüzyıllar önce bu topraklarda yaşayan Mimar Sinan, tarihimizin önemli isimlerinden birisidir. Mimar Sinan’ın inşa ettiği binalar ve aldığı önlemler ise kendisinin zekasını bir kez daha öne çıkarır.
Beş asır sonrasında bile kullandığı deprem terazisi ile kendisine hayran bırakan Mimar Sinan, aldığı diğer tedbirler ile de bilinmektedir. Deprem terazisi nedir ne amaçla inşa edilmiş bilinmelidir.
Özellikle camilerde kullanılan bu sistem, caminin yaşanan depremden veya diğer olağandışı durumlardan etkilenme seviyesini ölçmeye yarar. Silindir biçiminde olan bu teraziler, camilerin kolonlarında yer alır.
Günümüzde aktif olarak da kullanılan bu teraziler, sismik dalgaların yapıya zarar verip vermediğini kontrol eder. Kolondaki deprem terazisi dönüyorsa yapının statiği zarar görmemiştir. Terazinin dönmemesi halinde ise artık o binanın kullanılamaz hale geldiği anlaşılır.
Mimar Sinan’ın Deprem Önlemleri
Mimar Sinan, deprem terazisi dışında aldığı farklı tedbirler ile de kendisinden bahsettirir. Koca Sinan’ın şu ana kadar inşa ettiği binaların sağlamlığı alınan bu tedbirlerde gizlidir.
Binaların önceliği doğru zemin ve atılan doğru temellerdir. Sağlam bir temel, yapıların uzun yıllar dayanmasını ve olası durumlara karşı dirençli olmasını sağlar. Bu sayede yüksek şiddetli depremlerde dahi binanın hasar almaması hedeflenir. Mimar Sinan’ın asırlar boyu süren eserlerinde de bu seçimlerin önemi gözle görülür.
Deprem önlemleri arasında inşa edilen binanın zemininin oturmasını beklemek de vardır. Mimar Sinan, oturmuş bir zemine inşa edilecek binanın önemini biliyordu. Bu nedenle inşaya başlamadan önce derin temeller kazılır, ardından bir yılda sürede geçici iskan duvarlarını örülmelidir. Ardından iki seneye yakın süre zarfı boyunca beklenir. Bu sürede toprak ve zemin oturmuş hale getirilir.
Mimar Sinan’ın deprem önlemleri temelden başlar. Yapılacak binanın inşasına temelden başlanır. İnşada zemin, harç ile kaplanır, ardından ise ahşap kaplamalar zemine yerleştirilir. Ahşapların üzerine taş ve kayalardan oluşan zemin duvarı örülür. Böylelikle binanın zemini kademeli olarak daraltılarak temel daha sağlam hale getirilir.
Zeminin sürekli nemlendirilmesi de sağlamlık için önemlidir. Alınan deprem önlemleri arasında bina temelinin periyodik olarak ıslatılması da vardır. Zemin, yer altı su kaynakları veya en yakındaki su kaynağından faydalanılarak nemlendirilir. Bu kanallar, binaya ulaşacak suların önüne keser ve taşıyıcı sistemi de daha güçlü hale getirir.
Doğru malzeme kullanımı Koca Sinan’ın üstlendiği yapılarda bir kez daha dikkat çeker. Osmanlı ve Selçuklu mimarisinin de parçası olan “horasan harcı” Mimar Sinan yapılarında yer almaktadır. Baskı altında daha sert hale gelen harç, zelzele veya herhangi bir sallantıda esner. Mısır Piramitlerinde de kullanılan bu harcı Mimar Sinan yapısını değiştirerek kullanmıştır.
Deprem terazisi kadar etkileyici olan bir diğer önlem kenet sistemidir. İnşada kullanılan tuğlalarda delikle açarak kurşundan kenetler geçirilmiş. Böylelikle bina daha elastik bir yapıya ulaştırılmış. Günümüzde Japonya’da sıklıkla görülen bu yöntem beş asır önce Mimar Sinan tarafından Süleymaniye Camii’nde kullanılmıştır.
