Delta ovaları ülkemizde ve dünyada oldukça yaygın olarak görülen coğrafi şekillerden biridir. Ülkemizde bulunan büyük ve önemli delta ovalarının başında Seyhan, Ceyhan nehirlerinin ağızlarında oluşturduğu deltalar ile Karadeniz kıyısında Kızılırmağın ağzındaki Bafra ovası ve Yeşilırmağın ağzındaki Çarşamba ovasıdır.
Delta ovaları, akarsuların getirdiği alüvyon adı verilen malzemelerin deniz kıyılarında üçgen şeklinde biriktirmesi ile oluşmaktadır. Delta ovalarının oluşması için akarsuyun sadece malzemelerini taşıyarak biriktirmesi yeterli olmuyor, bunun yanında çeşitli iç ve dış faktörlerinde delta ovası oluşabilmesi için uygun olması gerekir. Bu faktörlerden en önemli olanlar başlıca şunlardır;
- Akıntıların olmaması gerekir. Akıntı olan bir deniz kıyısında akarsuların getirdiği malzemeler birikemeyecek ve bundan dolayı delta ovaları oluşamayacaktır.
- Delta ovalarının oluşması için en önemli faktörlerden birisi de akarsuyun yükünün fazla olmasıdır. Akarsuyun yükü fazla olduğu zaman aşındırma sonucu kıyıya getireceği malzeme artar ve delta ovası daha verimli olacak şekilde oluşur.
- Eğer bir kıyıda gel-git hareketi fazla olursa orada delta ovası oluşması oldukça zordur. Çünkü akarsu getirdiği malzemeler gel-git sıklığı nedeniyle birikemeyecektir. Örnek olarak gel-git olayının oldukça fazla olduğu bir kıyıda bulunduğunuzu düşünün. Bu kıyıya attığınız herhangi bir şeyi bir süre sonra gel-git etkisinden dolayı attığınız yerde bulamayacaksınızdır. Akarsuların aşındırdığı malzemeler de aynı bu şekilde birikmeyecektir.
- Akarsuyun malzemelerini döktüğü yer eğer sığ bir alan değil ise malzemeler birikmeyecektir. Delta ovalarının bulunduğu yerlere bakıldığı zaman öne çıkan özelliklerinden biri sığ olmasıdır. Sığ olmayan kıyılarda delta ovası oluşmaz.
Delta Ovaları Başlıca Özellikleri
Akarsuların sığ kıyılara taşıdıkları malzemeleri taşımaları ve biriktirmesi sonucunda delta ovaları oluşmaktadır. Akarsu hızlı akarken aşındırdığı malzemeleri beraberinde getirir. Akarsuların taşıdığı malzemeleri denize döktüğü alanlarda hızı azalır ve taşıdığı malzeme dibe çökerek birikmeye başlayarak delta ovalarını oluşturur.
Akarsular beraberinde çeşitli toprakları ve malzemeleri getirip biriktirmesinden dolayı delta ovaları oldukça verimli alanlardır. Ülkemizde de delta ovalarından tarım faaliyetlerinde oldukça çok faydalanılmaktadır. Bafra, Çarşamba ovaları ile Çukurova başlıca delta ovalarımız arasında bulunmaktadır.
Türkiye’deki Delta Ovaları
Türkiye delta ovalarına sıklıkla rastlanabilen bölgelerden biridir. Çeşitli büyüklükteki ve genişlikteki delta ovalarını bünyesinde bulunduruyor. Ülkemizde bulunan Delta ovaları şunlardır;
Karadeniz Bölgesi
- Çarşamba Ovası→ Sivas’ın kuzeyinden Kösedağ eteklerinde doğan ve Çarșamba’dan Karadeniz’e dökülen Yeşilırmak Nehri tarafından oluşur.
- Bafra Ovası → Sivas’ın İmranlı ilçesinde doğan ve Samsun Bafra ilçesinde Karadeniz kıyısına dökülen Kızılırmak oluşturur.
- Sakarya Ovası → Afyon’un Bayat yaylasından ve Eskişehir ilinin Dikmen köyünden başlayan, Sakarya’nın Karasu ilçesinden Karadeniz’e dökülen Sakarya Nehri oluşturmaktadır.
Akdeniz Bölgesi
- Çukurova → Akdeniz’e dökülen en büyük akarsulardan biri olan Seyhan ve Ceyhan Nehrinin taşıdığı malzemeleri biriktirmesi ile oluşur
- Silifke-Taşucu → Taşeli Platosunda doğan ve Torosları geçerek Akdeniz’e dökülen Göksu Nehri oluşturur.
Ege Bölgesi
- Gediz Ovası → Kütahya’dan doğup Ege denizine dökülen nehirlerden biri olan Gediz Nehri tarafından oluşmuştur.
- Bakırçay Ovası → Balıkesir’in güneyindeki dağlardan doğan ve Ege kıyısına dökülen Bakırçay oluşturmuştur.
- Küçük Menderes Ovası →Bozdağlar ve Aydın Dağları arasından doğan ve Ege Denizi’ne dökülen Küçük Menderes Nehri tarafından oluşur.
- Büyük Menderes Ovası →Afyon’un Dinar İlçesi’nden doğan ve Uşak, Denizli ve Aydın illerinden geçerek Ege Denizi’ne dökülen Büyük Menderes Nehri oluşturur.
