Genel Bakış
Lösemi, kemik iliği ve lenfatik sistem dahil olmak üzere vücudun kan oluşturan dokularının kanseridir.
Birçok lösemi türü bulunmaktadır. Çocuklarda bazı lösemi türleri daha fazla görülmektedir. Diğer lösemi türleri çoğunlukla yetişkinlerde görülür.
Lösemi çoğunlukla beyaz kan hücrelerini içerir. Beyaz kan hücreleriniz güçlü enfeksiyon savaşçılarıdır – normalde vücudunuzun ihtiyaç duyduğu şekilde düzenli bir şekilde büyür ve bölünürler. Fakat lösemili kişilerde kemik iliği, düzgün çalışmayan aşırı miktarda anormal beyaz kan hücresi üretir.
Lösemi tedavisi kolay olmayabilir – löseminin türüne ve diğer faktörlere bağlı olarak. Fakat tedavinizin başarılı olmasına yardımcı olabilecek stratejiler ve kaynaklar bulunmaktadır.
Semptomlar
Lösemi semptomları, löseminin türüne bağlı olarak değikenlik gösterebilirler. Yaygın lösemi belirti ve semptomları şunları içerir:
- Ateş veya titreme
- Kalıcı yorgunluk, zayıflık
- Sık veya şiddetli enfeksiyonlar
- Denemeden kilo vermek
- Şişmiş lenf düğümleri, genişlemiş karaciğer veya dalak
- Kolay kanama veya morarma
- Tekrarlayan burun kanamaları
- Cildinizde küçük kırmızı lekeler (peteşi)
- Özellikle geceleri aşırı terleme
- Kemik ağrısı veya hassasiyeti
Ne zaman bir doktora görünmeli
Sizi endişelendiren kalıcı belirti veya semptomlarınız varsa doktorunuzdan randevu alın.
Lösemi belirtileri çoğunlukla belirsizdir ve spesifik değildir. Erken lösemi belirtilerini gözden kaçırabilirsiniz çünkü bunlar grip semptomlarına ve diğer yaygın hastalıklara benzeyebilir.
Bazen başka bir durum için kan testleri sırasında lösemi keşfedilir.
Nedenleri
Bilim adamları löseminin kesin nedenlerini anlamıyorlar. Genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonundan meydana geliyor gibi görünüyor.
Lösemi nasıl oluşur?
Genel olarak, bazı kan hücrelerinin genetik materyallerinde veya DNA’larında değişiklikler (mutasyonlar) geliştiğinde löseminin ortaya geldiği düşünülmektedir. Bir hücrenin DNA’sı, bir hücreye ne yapması gerektiğini söyleyen emirleri içerir. Normalde DNA, hücreye belirli bir hızda büyümesini ve belirli bir sürede ölmesini söyler. Lösemide değişkenlikler kan hücrelerine büyümeye ve bölünmeye devam etmelerini söyler.
Bu olduğunda kan hücresi üretimi kontrolden çıkar. Belli bir zamandan sonra, bu normal olmayan hücreler kemik iliğindeki sağlıklı kan hücrelerini dışarıda bırakarak daha az olan sağlıklı beyaz kan hücresine, kırmızı kan hücrelerine ve trombositlere yol açarak lösemi belirtilerine sebep olabilir.
Lösemi nasıl sınıflandırılır?
Doktorlar, lösemiyi ilerleme hızına ve ilgili hücre tipine göre sınıflandırır.
İlk sınıflandırma türü, löseminin ne kadar hızlı ilerlediğine göredir:
- Akut lösemi. Akut lösemide normal olmayan kan hücreleri olgunlaşmamış kan hücreleridir (blastlar). Normal görevlerini yerine getiremezler ve hızla çoğalırlar, bu nedenle hastalık hızla kötüleşir. Akut lösemi, agresiftir ve zamanında tedavi ister.
- Kronik lösemi. Birçok tür kronik lösemi vardır. Bazıları çok fazla hücre üretir ve bazıları çok az hücre üretilmesine sebepolur. Kronik lösemi daha olgun kan hücrelerini içerir. Bu kan hücreleri daha yavaş çoğalır veya birikir ve bir süre normal şekilde işlev görebilir. Bazı kronik lösemi türleri başlangıçta hiçbir erken semptom vermez ve yıllarca anlaşılmayabilinir veya teşhis edilemeyebilir.
İkinci sınıflandırma türü, etkilenen beyaz kan hücresi tipine göredir:
- Lenfositik lösemi. Bu tip lösemi, lenfoid veya lenfatik doku oluşturan lenfoid hücreleri (lenfositler) etkiler. Lenfatik doku bağışıklık sisteminizi oluşturur.
- Miyelojenöz (my-uh-LOHJ-uh-nus) lösemi. Bu tip lösemi miyeloid hücreleri etkiler. Miyeloid hücreler kırmızı kan hücrelerine, beyaz kan hücrelerine ve trombosit üreten hücrelere yol açar.
Lösemi türleri
Başlıca lösemi türleri şunlardır:
- Akut lenfositik lösemi (ALL)
- Akut miyelojenöz lösemi (AML)
- Kronik lenfositik lösemi (KLL)
- Kronik miyelojenöz lösemi (CML)
- Diğer çeşitler. Tüylü hücreli lösemi, miyelodisplastik sendromlar ve miyeloproliferatif bozukluklar dahil diğer, daha nadir lösemi türleri mevcuttur.
Risk faktörleri
Bazı lösemi türleri geliştirme riskinizi artırabilecek faktörler şunları içerir:
- Önceki kanser tedavisi. Diğer kanserler için belirli şekilde kemoterapi ve radyasyon tedavisi görmüş bireyler, belirli lösemi türlerini geliştirme riski daha fazladır.
- Genetik bozukluklar. Genetik anormallikler, löseminin ilerlemesinde rol oynuyor gibi görünmektedir. Down sendromu gibi belirli genetik bozukluklar, artmış lösemi riski ile ilişkilidir.
- Belirli kimyasallara maruz kalma. Benzinde bulunan ve kimya endüstrisi tarafından kullanılan benzen gibi belirli kimyasallara fazla maruz kalma, bazı lösemi türlerinin artmış riskiyle ilişkilidir.
- Sigara içmek. Sigara içmek akut miyelojenöz lösemi riskini artırır.
- Ailede lösemi öyküsü. Ailenizin üyelerine lösemi teşhisi konduysa, hastalık riskiniz artabilir.
Bununla beraber, bilinen risk faktörlerine sahip çoğu insanda lösemi görülmez. Ve lösemili birçok insanda bu risk faktörlerinden hiçbiri yoktur.
Teşhis
Doktorlar semptomlar başlamadan önce rutin bir kan testinde kronik lösemi saptayabilirler. Böyle bir durumda veya lösemiyi düşündüren belirti veya belirtileriniz varsa, aşağıdaki teşhis sınavlarına girebilirsiniz:
- Fizik sınavı. Doktorunuz kansızlığın neden olduğu soluk cilt, lenf düğümlerinizin şişmesi ve karaciğer ve dalağınızın büyümesi gibi fiziksel lösemi semptomlarınızı arayacaktır.
- Kan testleri. Doktorunuz, kanınızın bir örneğine bakarak, normal olmayan seviyelerde kırmızı veya beyaz kan hücresi veya trombosit olup olmadığını anlayabilir – bu, lösemiye işaret edebilir. Bir kan testi, lösemi hücrelerinin varlığını da gösterebilir, ancak tüm lösemi türleri, lösemi hücrelerinin kanda ilerlemesine neden olmaz. Bazen lösemi hücreleri kemik iliğinde kalır.
- Kemik iliği testi. Doktorunuz, kalça kemiğinizden bir kemik iliği örneğini çıkarmak için bir prosedür önerebilir. Kemik iliği, uzun, ince bir iğne yardımı ile çıkarılır. Örnek, lösemi hücrelerini aramak için bir laboratuvara iletilir. Lösemi hücrelerinizin özel testleri, tedavi seçeneklerinizi belirlemek için kullanılan belirli özellikleri ortaya çıkarabilir.
Tedavi
Löseminizin tedavisi birçok sebebe bağlıdır. Doktorunuz, lösemi tedavi seçeneklerinizi yaşınıza ve sağlığınıza, sahip olduğunuz lösemi tipine ve merkezi sinir sistemi dahil vücudunuzun diğer bölümlerine yayılıp yayılmadığına göre plan çizer.
Lösemiyle savaşmak için kullanılan yaygın tedaviler şunlardır:
- Kemoterapi. Kemoterapi, löseminin başlıca tedavi şeklidir. Bu ilaç tedavisi, lösemi hücrelerini öldürmek için kimyasallar yardımı ile kullanır.
Sahip olduğunuz löseminin türüne bağlı olarak, tek bir ilaç veya bir ilaç birleşimleri alabilirsiniz. Bu ilaçlar hap şeklinde olabilir veya doğrudan damar içine enjekte ile olabilir.
- Hedefe yönelik tedavi. Hedeflenen ilaç tedavileri, kanser hücrelerinde mevcut bulunan belirli anormalliklere odaklanır. Hedeflenen ilaç tedavileri bu anormallikleri bloke ederek kanser hücrelerinin ölmesine sebep olabilir. Lösemi hücreleriniz, hedeflenen tedavinin sizin için yararlı olup olmayacağını görmek için sınava tabii tutulacaktır.
- Radyasyon tedavisi. Radyasyon tedavisi, lösemi hücrelerine zarar vermek ve büyümelerini engellemek için X ışınlarını veya diğer yüksek enerjili ışınları kullanır. Radyasyon tedavisinde , büyük bir makine etrafınızda hareket ederken, radyasyonu vücudunuzdaki hassas noktalara yönlendirirken bir masaya uzanırsınız.
Vücudunuzun lösemi hücrelerinin toplandığı belirli bir bölgesinde radyasyon alabilir veya tüm vücudunuza radyasyon alabilirsiniz. Kemik iliği nakline hazırlanmak için radyasyon tedavisi kullanılabilir.
- Kemik iliği nakli. Kök hücre nakli olarak da isimlendirilen bir kemik iliği nakli, sağlıklı olmayan kemik iliğini sağlıklı kemik iliğini yenileyecek lösemisiz kök hücrelerle değiştirerek sağlıklı kök hücrelerin yeniden oluşturulmasına faydalı olur.
Kemik iliği naklinden önce, lösemi üreten kemik iliğinizi yok etmek için çok yüksek dozlarda kemoterapi veya radyasyon tedavisi alırsınız. Ardından kemik iliğinizi yeniden inşa etmeye yardımcı olan kan oluşturan kök hücrelerin infüzyonunu alırsınız.
Bir donörden kök hücreler alabilirsiniz veya kendi kök hücrelerinizi tedavi için kullanabilirsiniz.
- İmmünoterapi. İmmünoterapi, kanserle savaşmak için bağışıklık sisteminizden yardım alır. Vücudunuzun hastalıklarla savaşan bağışıklık sistemi kanserinize saldırmayabilir çünkü kanser hücreleri bağışıklık sistemi hücrelerinden saklanmalarına faydalı olan proteinler geliştirir. İmmünoterapi, bu sürece müdahale ederek çalışır.
